THÁNH CA VÀ TRUYỀN GIÁO

 Do nhu cầu của Giáo hội, các bài thánh ca đã được các nhạc sĩ sáng tác rất nhiều, nhất là trong những thập niên gần đây. Các bài thánh ca giúp ích và đóng một vai trò nhất định trong Phụng vụ của Giáo hội. Khi đón nhận các bài thánh ca trong các cử hành phụng vụ, Giáo Hội không chủ trương dùng thánh ca như phương tiện giải trí hay thư giãn như trong các câu lạc bộ vẫn quen tổ chức. Nhưng thánh ca dùng trong Phụng vụ có vai trò khác; nó giúp con người cầu nguyện và là trợ tá cho các cử hành phụng vụ. Để có thể hiểu thêm về thánh nhạc, chúng ta đi tìm hiểu một vài khía cạnh và vai trò của nó cho đời sống tu sĩ cũng như ý nghĩa truyền giáo trong Phụng vụ của Giáo hội Công giáo qua các mục sau:

I/ Văn Kiện Của Công Đồng Vaticant II

II/ Vai Trò Của Thánh Ca Cho Đời Sống Tu Sĩ

III/ Nội Dung Thánh Ca Nói Về Mission

IV/ Vài Nhận Định

I/ VĂN KIỆN CỦA CÔNG ĐỒNG VATICANT II

1/ Hiến Chế Phụng Vụ Về Thánh Nhạc^[1]

Ta thấy trong Tân Ước, thánh Phaolô luôn khuyên nhủ các giáo đoàn chúc tụng Chúa bằng lời ca tiếng hát: “Hãy cùng nhau đối đáp những bài thánh vịnh, thánh thi và thánh ca do Thần Khí linh hứng; hãy đem cả tâm hồn mà ca hát chúc tụng Chúa” (Ep 5,19). “Ước chi lời Đức Ki-tô ngự giữa anh em thật dồi dào phong phú. Anh em hãy dạy dỗ khuyên bảo nhau với tất cả sự khôn ngoan. Để tỏ lòng biết ơn, anh em hãy đem cả tâm hồn mà hát dâng Thiên Chúa những bài thánh vịnh, thánh thi và thánh ca, do Thần Khí linh hứng” (Cl 3,16).

A/ Giá trị của thánh nhạc.

Truyền  thống  âm nhạc của toàn thể Giáo Hội đã kiến tạo nên một kho tàng vô giá, vượt hẳn mọi diễn tả nghệ thuật khác, nhất là vì điệu nhạc thánh đi liền với lời ca, góp phần cần thiết hoặc trọn vẹn trong Phụng vụ trọng thể. Do đó Thánh Nhạc càng liên kết chặt chẽ với hoạt động Phụng vụ bao nhiêu thì càng thánh hơn bấy nhiêu. Thánh Nhạc vừa phát triển lời cầu nguyện một cách dịu dàng hơn, vừa cổ võ sự đồng thanh nhất trí, lại vừa làm cho các nghi lễ thêm phần long trọng nhằm làm vinh danh Chúa và thánh hóa các giáo hữu.

Hoạt động Phụng vụ mang một hình thức cao quí hơn khi các việc phụng tự được cử hành một cách long trọng, với tiếng hát do các thừa tác viên có chức thánh chủ sự và giáo dân tích cực tham dự.

            Giáo Hội nhìn nhận bình ca là lối hát riêng của Phụng vụ Roma; vì thế, trong các hoạt động phụng vụ, bình ca phải chiếm một địa vị chính yếu giữa những loại nhạc ca khác. Nhưng Phụng vụ không hẳn là loại trừ các loại Thánh Nhạc khác, nhất là loại đa âm, miễn là đúng tinh thần phụng vụ.

B/ Nhạc bình ca và dân tộc

Thánh ca bình dân phải được khéo léo cổ võ để tín hữu có thể ca vang lên tiếng hát  trong những việc đạo đức thánh thiện cũng như trong chính hoạt động phụng vụ.

Ở một vài miền, nhất là các xứ Truyền Giáo, có những dân tộc sẵn có một truyền  thống âm nhạc riêng; nó đóng một vai trò quan trọng trong đời sống tôn giáo và xã hội của họ. Tại những nơi này, phải quí trọng âm nhạc ấy đúng mức, và dành cho nó một địa vị thích hợp, trong khi đào tạo cho họ có một quan niệm tôn giáo, cũng như thích ứng năng khiếu của họ vào việc phụng tự.

2/ Huấn thị "De musica in sacra liturgia”^[2]

Đây là huấn thị của Thánh bộ Nghi Lễ, ngày 05/03/1967 về việc thực thi Hiến chế Phụng vụ. Hội đồng này được thành lập theo lệnh Đức Thánh Cha để nghiên cứu kỹ càng các vấn đề phụng vụ.

Đức Thánh Cha Pio X gọi thánh nhạc là: Nữ tỳ của Phụng vụ, là thành phần cần thiết của phụng vụ. Ngày nay, với Hiến chế về Phụng vụ của Công đồng Vaticanô II,  Giáo Hội đã coi thánh nhạc là "thành phần hoàn chỉnh" của phụng vụ. Như vậy, có nghĩa là: Phụng vụ mà không có thánh nhạc, Phụng vụ còn thiếu sót. Và chúng ta có thể kết luận là: một nghi lễ Phụng vụ chỉ được coi là đầy đủ và hoàn hảo, khi được cử hành với Thánh nhạc.

Không thể chấp nhận những bản nhạc không ăn nhập gì với Phụng vụ, hoặc dài dòng lê thê làm gián đoạn nghi thức Phụng vụ. Thánh nhạc góp phần và làm cho lễ nghi Phụng vụ mang một hình thức cao quý và long trọng hơn.

Thánh nhạc làm cho cộng đoàn tín hữu tham dự một cách linh động và tích cực vào Phụng vụ Thánh, đồng thời Thánh nhạc cũng giúp cho tín hữu cầu nguyện và biểu lộ sự hiệp nhất và tính cộng đồng trong Phụng vụ. Thánh nhạc diễn tả được tính phấn khởi và niềm vui trong cử hành Phụng vụ, vì mọi cuộc họp Phụng vụ đều là cuộc "họp mừng", là "tham dự và nếm cảm trước Phụng vụ trên trời", "là nơi chúng ta hợp cùng toàn thể đạo binh trên trời đồng thanh ca ngợi tôn vinh Chúa" (PV 8), nhất là trong việc cử hành Lễ Tạ Ơn, nơi đó hiện tại hóa "sự vinh thắng và khải hoàn nhờ cái chết của Người" (PV 6).

II/ VAI TRÒ CỦA THÁNH CA CHO ĐỜI SỐNG TU SĨ

1/ Vai trò thánh ca

Thánh ca mang đặc tính cầu nguyện là để phụng sự Chúa và phục vụ cộng đoàn Dân Chúa, ca ngợi Thiên Chúa là là Ðấng Chân Thiên Mỹ, là vẻ đẹp toàn mỹ được thể hiện hoàn hảo. Do đó, thánh ca cần được hát với kỹ năng của nó và mang đặc tính cộng đồng ngay từ những buổi sơ khai trong thời Cựu Ước cũng như thuở sơ khai của Giáo Hội.

2/ Lợi ích của thánh ca

Chẳng ai lường hết được giá trị của bài hát thiêng liêng. Các bài thánh ca đầy ý nghĩa sâu xa có ảnh hưởng rất lớn đến nỗi làm cho con người vượt qua chướng ngại của thể xác để nâng cao tâm hồn mình với Chúa. Thánh nhạc thường đem đến sự truyền giáo cho chính mình để hiểu và tin những chân lý cốt yếu trong Kinh Thánh. Thiên Chúa muốn cuộc đời thanh khiết của tu sĩ bớt phần khắc khổ nhờ nguồn mạch vui mừng từ những bài ca vang lên không dứt. Các bậc anh hùng tử đạo thời đầu tiên của Hội Thánh đã hát vang thánh ca hân hoan nơi pháp trường, Phaolô và Sila hát trong ngục thất (Cv 16,25)... Đó là những bằng chứng tỏ ra Thiên Chúa làm cho con cái mình vui mừng khôn xiết kể, mặc dù gặp nghịch cảnh nào.

Vậy, thánh ca là động lực quí báu, là con đường vượt qua những sự xúc cảm dồn dập; biểu lộ lòng thành kính của người hát ở mọi hoàn cảnh hay khi không thể nói ra lời. Hát thánh ca chẳng những bày tỏ lòng vui mừng của kẻ tin, song còn rao truyền sự vui mừng vào nơi thất vọng, dễ dàng mở toang tấm lòng để nhận lãnh ơn Chúa.

3/ Một ngôn ngữ sống động

Có thể nói tình yêu là ngôn ngữ chung cho con người thế nào, thì âm nhạc cũng là một thứ ngôn ngữ phổ thông như vậy. Trên thiên đàng, các thánh hân hoan chúc tụng Thiên Chúa Chí Ái, Chí Thánh, Chí Tôn, thì thánh nhạc lại là một nghệ thuật thánh, một nghệ thuật bộc lộ yêu thương đã lên đến tuyệt độ, đã tràn đầy, đến nỗi không còn cầm hãm được nữa, như trường hợp Mẹ Maria luôn âm thầm ôm ấp trong lòng những gì Chúa tỏ ra cho Mẹ (x. Lc 2, 19; 51) cũng đã không cầm được mình và đã phải thốt lên bài ca vịnh "Ngợi Khen" Magnificat "hồn tôi hân hoan trong Thiên Chúa Đấng Cứu Độ tôi" (Lc 1, 46)[3]. Quả thật, những điệu nhạc lời ca sẽ làm cho chúng ta thêm hứng khởi cuộc đời, thêm lòng quyết chí hiến thân cho ơn gọi thánh hiến và truyền giáo.

4/ Thánh ca theo dòng lịch sử^[4]

Đời sống cầu nguyện là đời sống của Hội Thánh được thể hiện cách liên lỉ nơi những cộng đoàn tu sĩ. Trải qua dòng lịch sử cứu độ, con cái Thiên Chúa thường hay dùng những lời ca tiếng hát để ca tụng Ngài. “Hát là cầu nguyện hai lần” – Ðó là câu nói nổi tiếng của thánh Augustino làm cho thánh ca có một vị trí không thể thay thế trong phụng vụ. Nếu như hát ở trong cuộc sống hàng ngày là biểu lộ những cảm xúc của con người, để mong mang lại sự chia sẻ, cảm thông cho kiếp sống con người, thì hát Thánh ca để ca tụng Thiên Chúa lại nâng chúng ta tới gần với Chúa hơn. Và Thánh ca là một thứ diễn tả của Tình yêu vô biên, không bị giới hạn bởi những hỉ, nộ, ái, ố của đời thường để hoàn toàn thuộc trọn về Chúa.

Thánh Ca nắm giữ một vai trò quan trọng trong các lễ nghi Phụng Vụ của Giáo Hội. Ngay từ những thuở xa xưa của thời Cựu Ước, trong các lễ nghi Phụng Vụ thời Tân Ước, và sinh hoạt Phụng Vụ của Giáo Hội xuyên suốt 20 thế kỷ qua, thánh ca đã chiếm lĩnh địa vị ưu thế không thể thiếu.

Theo Cựu Ước, con trai của Adam: "Giu-Van là ông tổ của những người chơi đàn." (St 4,21). Trong Xh 15,1: "Bấy giờ Môi-Sen và con cái Israel hát mừng Giavê: Con xin hát mừng Giavê, vì Ngài uy linh cao cả." Trong Tv 59,16 diễn tả về ca hát chúc tụng Chúa: "Con sẽ hát ca uy quyền của Chúa." Còn theo Tân Ước, Chúa Giêsu và các Tông Ðồ hát Thánh Vịnh (Mt 26,30) trong các buổi phụng vụ. Các tông đồ khuyên tín hữu hát Thánh Ca khi vui (Gc 5,13) và cả trong những lúc khó khăn, nơi bất tiện (Cv 16,25).

Như thế, qua kinh thánh, ta thấy được vị trí đặc biệt của Thánh Ca trong đời sống phụng thờ Thiên Chúa của dân Ngài. Thánh Ca đã đi liền và có một vị trí đặc biệt trong Phụng Vụ đi liền với lịch sử con người. Thời kỳ Trung Cổ (450-1450) và Phục Hưng(1450-1600), thánh ca đã chiếm địa vị ưu thế trong lãnh vực âm nhạc với thể loại Bình Ca. Và trong các thế kỷ tiếp theo, Thánh Ca đi sâu vào quần chúng và nắm giữ vai trò quan trọng trong Phụng Vụ. Sang thế kỷ 20, 21, Thánh Ca vẫn giữ địa vị siêu việt trong Phụng Vụ của Giáo Hội. Thánh Ca còn du nhập thêm những yếu tố âm nhạc mới lạ của các nét nhạc địa phương và thời đại, làm phong phú hóa cho kho tàng Thánh Ca của Giáo Hội.

5/ Thánh ca trong các dòng tu

Xuyên suốt lịch sử Giáo hội, Thánh Ca đã chiếm một địa vị siêu việt trong Phụng Vụ để phụng thờ Thiên Chúa và giữ một vị trí quan trọng trong lịch sử âm nhạc của nhân loại.

Kể từ khi các dòng tu ra đời, nhất là các dòng chiêm niệm, các tu sĩ luôn dùng hình thức cầu nguyện bằng tiếng hát. Kinh phung vụ là kinh chính thức của Hội thánh đã được các tu sĩ chiêm niệm dùng thể thức âm nhạc bình ca mà ca tụng Chúa. Tuy nhiên điều này cũng ít người biết đến và cũng không mấy tu sĩ khác thưởng thức được một buổi hát kinh Phụng vụ đích đáng. Và ngoài thánh lễ ra, chỉ có một số tu viện hay đan viên nào đó hát kinh phụng vụ. Các tu viện có thể hát kinh Phụng vụ đã làm say mê lòng người vì phẩm chất nghệ thuật và giá trị cầu nguyện trong đó^[5].

6/ Góp phần cho đời sống cầu nguyện

Với các lời khuyên phúc âm và là ơn gọi đặc biệt, đời sống tu sĩ là một đời sống thánh hiến bước theo Đức Kitô. Các tu sĩ luôn kết hợp với Chúa bằng đời sống cầu nguyện và thánh ca có vai trò giúp nâng tâm hồn cầu nguyện và là trợ tá cho các cử hành phụng vụ. Vì vậy, âm nhạc không lấn át các cử hành phụng vụ, nhưng trợ giúp và làm cho các cử hành trở nên trang trọng, hân hoan, nó giúp tu sĩ hướng lên cùng Thiên Chúa, mục đích cao trọng của Thánh nhạc là: tôn vinh Thiên Chúa và thánh hoá tâm hồn. Các bài thánh ca đóng một vai trò cần thiết trong nếp sống tu sĩ. Thánh Ca tuyệt diệu đã mang đến những lời thuyết giảng đầy hấp dẫn. Thật vậy, một số lời cầu nguyện tuyệt diệu nhất là được vang lên bằng những bài ca.

7/ Hát thể hiện đặc tính ngôn sứ

Ngoài vai trò chính yếu của phẩm chất tư tế, thánh ca còn thể hiện phẩm chất ngôn sứ nữa. Điều này nhắc nhở những cộng đoàn Phụng vụ  khi hát luôn nhớ đặt tâm tình mình vào lời ca tiếng hát. Lời ca cất lên còn có bổn phận phải làm chứng cho Tình Yêu  của Thiên Chúa. Hát là một phương tiện, là những khả năng Chúa ban để ngợi khen Thiên Chúa, và giúp cộng đoàn thờ phượng, cùng nhau dâng cao tiếng hát chúc tụng ngợi khen Thiên Chúa. Những bài hát cộng đồng sẽ lôi kéo nhiều môi miệng chung lời hát ca, không khí buổi Phụng vụ sẽ sống động biết bao!

Tiếng hát sẽ giúp đỡ, dìu nâng cả cộng đoàn dân chúa lên với tâm tình yêu thương, cảm thông, liên kết với nhau, tạo nên một sự hiệp nhất trong phụng vụ, nơi  mà Thiên Chúa luôn hiện diện mỗi khi chúng ta tụ họp vì Danh Người. Cùng với tiếng hát, những người vừa rước Chúa vào lòng và sẵn sàng mang Chúa đi khắp nẻo đường đời.

III/ NỘI DUNG THÁNH CA NÓI VỀ MISSION

1/ Truyền giáo – Lý tưởng cao đẹp

Các bài thánh ca truyền giáo có nội dung lấy từ những lời mời gọi của Đức Kitô trong Tân ước. Các bài ca kêu gọi và ca ngợi việc truyền giáo một cách ngọt ngào và thơ mộng. “Rao giảng Tin Mừng” là lời mời gọi của Đức Kitô: “Rao giảng Tin Mừng, hãy đi rao giảng Tin Mừng khắp thế gian”. Đi khắp thế gian để rao giảng Tin Mừng là bổn phận và trách nhiệm của mọi Kitô hữu để làm cho toàn địa cầu reo mừng Thiên Chúa với niềm hân hoan phụng sự Ngài. “Cùng vui bước” là lời mọi người Kitô hữu nhắc nhở nhau “ra đi đem niềm tin, cùng dựng xây đời bác ái”. “Niềm hạnh phúc ra đi” để làm cho “ân thiêng trên trời cao mưa tràn lan qua bốn mùa”, “tin yêu gieo ngàn phương, muôn nơi hiệp thông, trái tim cuộc đời hồng tươi”. Do đó, “chúng ta cùng đem tin mừng đi khắp đó đây, loan tin Chúa Trời yêu thương loài người”. Kết quả đem đến là quy tụ dân riêng phân tán “thành một đoàn chiên, họ sẽ đến reo vui và ca hát rồi cùng nhau tiến về hồng ân chúa và ngày ấy nữ trinh sẽ nhảy múa, già và trẻ sẽ chung một niềm vui”, “biến đau thương thành vui sướng”[6].

2/ Truyền giáo - Bước chân cao đẹp

Một số bài thánh ca truyền giáo ca ngợi bước chân rao truyền thật êm ái như đi vào chốn cõi tiên: “Ôi đẹp thay những bước chân gieo mầm cứu rỗi, đẹp thay, ôi đẹp thay những bước chân rảo khắp nẻo đời”. Và đồng lúa đã chín là hình ảnh một số bài hát mô tả những bước chân truyền giáo sẽ tới và thu hoạch: “Ôi đồng lúa mênh mông phơi mình dưới nắng hồng lúa đã trổ bông dâng ngàn sức sống, và người về trong câu ca tay ôm bó lúa lòng mừng bao la”. Nhìn vào đồng lúa chín, quả thật, không người nông dân nào không phấn khởi và hăng hái thu lượm vào kho lẫm. Chính vì thế mà bước chân của những người thu lượm Tin Mừng thật hân hoan và sung sướng: “Vinh quang những bước chân đi truyền rao Tin Mừng Cứu Độ, cho mọi người khắp mọi nơi”, nơi thôn trang, nơi thị thành, nơi hang sâu, nơi núi cao... để sưởi ấm cuộc đời, chiếu ánh sáng, dẹp tan tối tăm, loan báo tin bình an, yêu thương cho muôn người...

3/ Truyền giáo – Con đường chông gai

Nhiều bài hát ca ngợi vẻ đẹp của những nhà truyền giáo, ví von nhà truyền giáo ra đi như với những phương tiện hiện đại, có mọi năng lực trong tay mà không có điều gì là không làm được. Tuy nhiên, con đường thơ mộng đó không phải được rải bằng hoa hồng nhưng là con đường gồ ghề, đầy chông gai, cạm bẫy. Con đường đó là “từ bỏ bản thân, vác thập giá mỗi ngày”^[7]. Nhà truyền giáo là người trước hết gánh lấy ách gông cùm, chịu cô đơn, đau thương, bắt bớ cũng như gặp muôn vàn cay đắng. Bên cạnh những khó khăn bên ngoài nhà truyền giáo là con người nên cũng gặp những khó khăn nơi chính bản thân. Người truyền giáo buồn “vì sự rạn nứt nơi chính tâm hồn anh”, họ gặp Chúa vì những “háo hức bên ngoài nhưng không gặp Ngài từ chính trái tim mình, nên chỉ thêm u hoài rồi bước đi lạc loài”[8]. Cuộc đời truyền giáo có những giằng co, muốn cho đi những vẫn muốn giữu lại điều gì đó. Điều làm cho Chúa buồn là nhà truyền giáo không muốn giữ lại tình thân với Ngài vì vướng nặng vật chất và thích đi qua cửa rộng. Theo ý mình, nhà truyền giáo “vất vả suốt đêm mà không hề được một con cá nào” (Lc 4,4-5). Quả thật, con đường ra đi truyền giáo trên thực tế gặp muôn vàn khó khăn mà không một lời ca nào có thể diễn tả hết được.

4/ Thánh ca – Lời cầu nguyện và diễn tả đạo lý

Có rất nhiều bài thánh ca công giáo Việt Nam, đã được các nhạc sĩ sáng tác từ những năm 50 – 60, và có sự phân chia nhiều loại bài hát cho những mục đích khác nhau, diễn tả cách sinh động khác nhau theo chân lý mặc khải. Phần lớn các bài hát ca ngợi Chúa được diễn tả theo từng mùa phụng vụ, để diễn tả mầu nhiệm Đức Kitô.  Nói cách khác chân lý được diễn ta theo cảm xúc của con người qua âm nhạc, kêu gọi người kitô hữu trở về sám hối, tôn thờ, ngợi khen, chúc tụng, cảm tạ cầu xin. Tất cả những điều đó đều diễn tả tình yêu của Chúa và chính Ngài là núi đá cho con nương ẩn, Lời Ngài là sức sống, là ánh sáng chỉ đường con đi. Một số bài ca về Đức Mẹ và các thánh, chúng diễn tả mẫu gương cho mọi người noi theo và là cầu nối dẫn đưa mình về với Chúa. Và một số bài ca kêu gọi lòng Chúa xót thương đến các linh hồn còn vướng tội. Các bài thánh ca là những lời cầu nguyện có sức hút, nâng cao tâm hồn con người lên với Chúa. Như thế, tất cả các bài thánh ca đều chuyển tải thông điệp của Chúa đến cho người hát cũng như người nghe. Đây cũng là một cách thức truyền giáo hữu hiệu vì nó dễ dàng chuyển tải chân lý đến với mọi người. Trong buổi tiếp kiến các tham dự viên Hội nghị quốc gia các ca đoàn do Hiệp hội Thánh nhạc Santa Cecilia của Italia tổ chức tại Roma trong hai ngày 10 và 11-11,  Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI nói: “Thánh nhạc có thể nâng đỡ đức Tin và đóng góp cho công cuộc Tân Phúc âm hóa” và “nếu đức Tin luôn phát sinh từ lắng nghe Lời Chúa, sự lắng nghe không đơn thuần dừng lại nơi các giác quan mà đi từ giác quan đến trí và tâm. Hiển nhiên âm nhạc, và nhất là bài hát, đem lại cho các bài Thánh vịnh và các bài ca Thánh Kinh một sức mạnh thông truyền lớn lao”.[9]

            5/ Vài hình ảnh trong các bài ca truyền giáo

Hiện nay các bài hát thánh ca được các nhạc sĩ sáng tác rất nhiều và nhờ các phương tiện truyền tải hiện đại, các bài hát nhanh chóng đến được với mọi người. Nhờ thế, Phụng vụ ngày hôm nay được thể hiện một cách sinh động với các bài thánh ca thể hiện được ý nghĩa ngày lễ. Các bài hát truyền giáo thường mang lấy những hình ảnh cụ thể, sinh động và lôi cuốn mọi người quyết tâm thực hiện việc Đức Kitô truyền dạy: “anh em hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ Thầy” (Mt 28,19). Các hình ảnh sau đây được khảo sát trong 70 bài thánh ca truyền giáo:

Hình ảnh	Số lần liệt kê	Tỷ lệ hình ảnh khảo sát (%)
Đồng lúa chín	15	21.4
Con đường	13	18.6
Bước chân	9	12.9
Gieo rắc lời	6	8.6
Muối	5	7.1
Xây đời bác ái	4	5.7
Nhịp chân	3	4.3
Nhân chứng	2	2.9
Dòng sông	1	1.4
Đất phù sa	1	1.4
Thợ gặt	1	1.4
Băng qua đồi núi	1	1.4
Lội suối	1	1.4
Lên nương	1	1.4
Hạt sương đêm	1	1.4
Tia sáng	1	1.4
Vòng tay	1	1.4
Lướt sóng	1	1.4
Thả lưới	1	1.4
Đuốc thiêng, Ánh đăng	1	1.4
Đường nở hoa	1	1.4

III/ NHẬN ĐỊNH

1/ Thánh nhạc mang tính truyền giáo

Giáo hội từ xưa đã nhìn thấy được tầm quan trọng của thánh nhạc. Các tông phụ, giáo phụ và giáo dân đã sử dụng hình thức này trong việc cầu nguyện ngay từ thời kỳ đầu của Giáo hội. Việc hát xướng mang lại niềm tin, lòng mến thiết tha hơn, do đó nó mang tính chất chuyển tải chân lý mặc khải vào lòng mỗi người một cách hữu hiệu. Hiến chế Phụng Vụ Thánh đã khuyến khích sử dụng những bài hát và thể nhạc dân tộc ở những vùng có truyền thống âm nhạc. Những thể nhạc đó được lồng vào những lời của Tin Mừng và nó sức thu hút, đem Tin Mừng đến với lòng người nơi đó một cách dễ dàng. Các bài thánh ca Việt Nam đều có những nét trữ tình, đơn sơ mang đậm văn hóa của người Á Đông dễ ăn sâu vào tâm khảm mỗi người. Và qua đó, Chân Lý được thấm nhập và có sức lôi kéo người khác đến với Tin Mừng dễ dàng nhất. Khi xưa, lúc chưa có sách, báo, cha ông ta đã phải thuộc lòng những gì được dạy và cách dễ dàng để thuộc nhất đó là lồng vào cung cách thơ ca, hát, vè... Cho nên có thể nói, qua hàng trăm năm, giáo dân vẫn giữ cho mình và dạy cho người khác được niềm tin của mình. Như thế “sự liên kết giữa nhạc và lời trong thánh ca là cần thiết và không thể thiếu để tham gia vào Phụng vụ trọng thể. Tại sao cần thiết và không thể thiếu? Chắc chắn không phải vì lý do thẩm mỹ nhưng chính là để góp phần nuôi dưỡng và diễn tả đức tin, nhờ vậy sẽ làm vinh danh Chúa và thánh hóa các tín hữu”[10].

2/ Một Vài Hạn Chế Khi Sử Dụng Thánh Nhạc Trong Phụng Vụ

Việc hát cộng đồng trong thánh lễ đã được cổ vũ và thực hiện ở nhiều xứ đạo theo đúng tinh thần Công đồng Vaticano II. Nhờ vậy, tín hữu tham gia tích cực vào thánh lễ, không chỉ tham dự cách thụ động. Điều này đã làm cho họ thấm nhuần sự cầu nguyện một cách ngọt ngào, vui sướng.

Tuy nhiên, ở một vài nơi, nhiều khi đáp ca được thế bằng một bài hát, nhưng chẳng ăn nhập gì với ý tưởng của các bài đọc hay thánh vịnh được thay thế. Nhiều nơi, các linh mục chưa giúp cho tín hữu hát Kinh Phụng Vụ (PV 100), chưa quan tâm hướng dẫn các ca viên và tín hữu về Phụng vụ và Thánh nhạc (PV 115). Nhiệm vụ của linh mục, tu sĩ là kết hợp với giáo dân, nhiệt tình chăm sóc cho nền thánh ca, thánh nhạc. Tuy nhiên, nhiều linh mục, tu sĩ đã khoán trắng cho ca đoàn, không quan tâm đến thể thức và nội dung của bài hát. Họ không những không lo hết phận vụ của mình trong Phụng vụ và cũng không biết mô tê gì về âm nhạc mà còn ít biết đến thể thức và nội dung tín lý như Hiến chế Phụng vụ đòi hỏi.

Lợi dụng việc kiểm duyệt của giáo quyền lỏng lẻo, nhiều tác giả đã phổ biến nhiều bài ca không phù hợp với những tiêu chuẩn của Hội Thánh, quá nặng về tình cảm trần tục, không quan tâm tới giáo lý và phụng vụ. Nhiều bài thánh ca đã vay mượn những điệu nhạc ngoài đời và bị ảnh hưởng sâu đậm của loại nhạc kích động không phù hợp với sự tôn nghiêm thánh thiện của phụng vụ. Không phân biệt thánh nhạc đích thực với các loại nhạc sinh hoạt tôn giáo. Nếu không được người có trách nhiệm hướng dẫn, những bài ca này dễ bị đưa vào phụng vụ.

Phong cách của người hát thể hiện chưa nghiêm túc trong thánh đường, có khi hát cho có lệ, muốn ra sao cũng được. Một số nơi, các ca đoàn còn nặng phần trình diễn, chưa “nhiệt tâm lo lắng để trong bất cứ nghi lễ nào có hát, tất cả cộng đoàn tín hữu đều có thể tham dự một cách linh động vào những phần dành riêng cho họ" (PV 114). Nhiều nơi còn sử dụng dàn nhạc kích động, tiết tấu như sân khấu, vũ trường... Tất cả những điều này không phù hợp với Hiến chế Phụng vụ và những huấn thị của Giáo hội về thánh nhạc. Và trách nhiệm kiểm duyệt hướng dẫn cho giáo dẫn sử dụng thánh ca thế nào cho hợp với Phụng vụ là việc của các linh mục nhưng nhiều linh mục chưa quan tâm đến.

Kết luận

Năm 2009, Giáo hội mở năm thánh linh mục để kêu gọi toàn thể Giáo hội cầu nguyện một cách đặc biệt cho việc thánh hóa các linh mục của Chúa. Điều này không có nghĩa là chỉ cầu nguyện cho linh mục trong một năm mà thôi mà là suốt đời Kitô hữu để các ngài đi đúng con đường Chúa đi xưa. Để có những việc làm đúng, làm tốt thì người linh mục phải khởi đi từ những suy nghĩ đúng với những hiểu biết đúng về ơn gọi linh mục. Những khi đi dự lễ phong chức hay mở tay của các tân linh mục, chúng ta thường được nghe các ca đoàn hát những bài hát ca ngợi thiên chức linh mục rất hay như: “từ bụi tro, Chúa nâng con lên hàng khanh tướng và gọi con là bạn hữu thân tình”^[11]. Những lời ca tuyệt vời khi nói về tình yêu cao cả tuyệt diệu mà Thiên Chúa dành cho con người, là những tạo vật rất yếu đuối mỏng dòn, thấp hèn. Nhưng cũng chính những lời ca tuyệt vời, thơ mộng đó đã làm cho nhiều người linh mục cứ nghĩ rằng đời linh mục chỉ toàn là những hoa hồng, những loại hoa hồng không có gai, trồng trên đường không có sỏi đá, không hề có chông gai, không có thánh giá. Các linh mục, đôi khi nghe những lời lẽ êm tai, ru ngủ đó mà rồi không còn nhận ra mình là ai nữa. Đó có thể là một tai họa thực sự cho Giáo hội, cho giáo dân và cho ngay chính linh mục nữa.

Nhờ các bài hát, các tu sĩ, linh mục cần khai thác triệt để cho việc cầu nguyện và xác định đúng đắn chức vụ cho mình là sứ mạng truyền giáo mà nội dung các bài hát luôn nhắc nhở. Các linh mục luôn luôn phải xác định rằng: “Chức linh muc là một ơn gọi, chứ không phải là một nghề nghiệp; một tái xác định bản thể, chứ không phải là một thừa tác vụ mới; một lối sống, chứ không phải là một công việc; một tình trạng, chứ không phải là một nhiệm vụ; một thề hứa vĩnh viễn, suốt đời, chứ không phải là một loại phục vụ tạm thời; một căn tính, chứ không phải là một vai trò”^[12]. Linh mục phải vượt trổi về mặt đạo lý, nghĩa là linh mục phải hơn người trong lãnh vực chuyên môn của mình, là lãnh vực đức tin. Do đó, linh mục là kim chỉ nam cho mọi hành động của các tín hữu, cách riêng là sự hướng dẫn sử dụng thánh ca cho phù hợp với huấn quyền Giáo hội và làm cho thánh ca trở thành một trong những phương tiện truyền giáo hữu hiệu ở Việt Nam.

NVT,SVD

---

[1] Xc. Vaticant II, Hiến Chế về Phụng Vụ Thánh, số 112-121.

[2] Xc. Đỗ Xuân Quế, Thánh nhạc và Phụng vụ, truy cập ngày 04/11/2012, http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=373&ict=4200

[3] Xc. Điệu Nhạc Lời Ca, truy cập ngày 04/11/2012, http://www.tinmungsusong.org/dieunhacloica.htm

[4] Xc. Văn Chi, Thánh Ca Trong Phụng Vụ, truy cập ngày 04/11/2012, http://paulvanchi.net/show_news.php?nid=797

[5] Xc. Đỗ Xuân Quế, Phụng Vụ Và Đời Sống, truy cập ngày 04/11/2012, http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=373&ict=4205

[6] Martino, Truyền Rao Đi, (Hát Cộng Đồng, lưu hành nội bộ, Nha Trang, 2004), tr.441.

[7] Mi Trầm, Xin Sai Con Đi, (Hát Cộng Đồng, lưu hành nội bộ, Nha Trang, 2004), tr.446.

[8] Thái Nguyên, Chúa Buồn.

[9] Xc. Thành Thi, Vai trò của Thánh nhạc trong việc loan báo Tin Mừng, truy cập ngày 25/11/2012, http://www.hdgmvietnam.org/vai-tro-cua-thanh-nhac-trong-viec-loan-bao-tin-mung/4426.57.7.aspx

[10] Xc. Thành Thi, Vai trò của Thánh nhạc trong việc loan báo Tin Mừng, truy cập ngày 25/11/2012, http://www.hdgmvietnam.org/vai-tro-cua-thanh-nhac-trong-viec-loan-bao-tin-mung/4426.57.7.aspx.

[11] Kim Long, Từ Ngàn Xưa, (Hát Cộng Đồng, lưu hành nội bộ, Nha Trang, 2004), tr.455.

[12] Timothy M. Dolan, Người Linh Mục Cho Ngàn Năm Thứ Ba, (Trần Văn Nhật chuyển ngữ), (Lưu hành nội bộ), tr.287