NHẤT NGUYÊN, NHỊ NGUYÊN

Có lẽ trong các bài vở triết lý, các bạn thường gặp các từ nhị nguyên (dualism, hai cực) và nhất nguyên (Monism, một cực).

Nhị nguyên là suy nghĩ rằng thế giới gồm những cặp đối nghịch chống nhau thường trực: thiện và ác, ngày và đêm, xấu và đẹp, đúng và sai, Chúa và Satan…

Nhất nguyên là tư tưởng rằng tất cả mọi sự, kể cả những sự hình như đối lập nhau, thật ra chỉ là một. Tư tưởng nhất nguyên mạnh nhất trên thế giới ngày nay là Phật triết: Tất cả mọi điều ta thấy—tốt xấu, đúng sai…–đều là biểu hiện của MỘT bản chất thật gọi là KHÔNG.

Ngay cả, triết thuyết âm dương trong kinh Dịch, cũng được xem là tư tưởng nhất nguyên, vì âm và dương—như đàn ông và đàn bà—khác nhau, nhưng chuyển động cùng với nhau để tạo ra vũ trụ. Đó gọi là âm dương tương hành (âm dương hỗ trợ nhau). Thái cực gồm âm dương tương hành.

Và vấn đề nhị nguyên và nhất nguyên này là chuyện lớn của mỗi người chúng ta, và của thế giới.

Tất cả các cuộc chiến lớn nhỏ mà các bạn thấy trên thế giới ngày nay đều là do nhị nguyên mà ra—ta đúng chúng nó sai, ta bảo vệ Chúa/Allah chúng nó chống Chúa/Allah, ta có công lý chúng nó bất công, ta làm theo ý Thượng đế chúng nó làm sai ý Thượng đế, ta có chính nghĩa chúng nó không có chính nghĩa…

Và trong đời sống cá nhân chúng ta cũng có nhiều hận thù chia rẽ vì nhị nguyên. Ta ghi sổ người tốt, người xấu, bạn thù, người thương người ghét… Và ta ứng xử với một người tùy theo họ nằm trong sổ đen hay sổ đỏ của ta.

Và như thế, tâm ta thường trực là một bãi chiến trường sàng lọc tốt xấu và liên tục ghét bỏ hoặc tấn công “người xấu”.

Cho nên chúng ta phải tập suy tư nhất nguyên:

- Tất cả mọi đúng sai đều là ảo tưởng: Hai bên đánh nhau bên nào cũng cho là mình đúng, nhưng sự thật thường là cả hai bên đều đúng một số điểm và đều sai một số điểm. Nhưng cả hai bên đều là Phật đang thành, đều là con của Chúa.

- Tất cả các bạn này, cũng như mình, đều có tốt xấu, mạnh yếu. Mình phải biết cách làm việc với mọi tốt xấu mạnh yếu đó để giữ mọi người hăng hái tích cực trong MỘT team vô địch.

- Hạnh phúc hay bất hạnh có thể chỉ là 2 mặt của một chuyện. Bị đánh cắp chiếc xe máy có thể là bất hạnh, nhưng vì vậy mà phải nhờ bạn bè chở đi học hàng ngày, và nhờ đó mà gặp người yêu và hạnh phúc.

- Người đang làm hại mình hôm nay có thể là người làm phước cho mình 2 năm sau. Cho nên, hãy giữ mọi người, kể cả đang làm hại mình, trong vòng thân thiết của mình.

Các bạn, nghĩ về mọi người, kể cả những người đang hại mình, như là những Phật đang thành, là một kỹ năng đòi hỏi kỹ luật tinh thần cao độ. Và khi ta suy nghĩ và ứng xử với một người như là Phật đang thành, Phật tính của người đó sẽ từ từ thức dậy và hướng về ta.

Đừng nói “mọi người đều là Phật đang thành” hay “mọi người đều là con cái Chúa” nếu bạn không thực sự nghĩ về mọi người và hành xử với mọi người như thế. It nhất là ta phải cố gắng tư duy và hành xử như lời ta nói, thì đó mới là nói thật.

Chúc các bạn luôn tư duy nhất nguyên.

Mến,

Trần Đình Hoành

Permitted for non-commercial use.